Ekonomi mi İşletme mi Maliye mi?- Mahfi EĞİLMEZ

Önce ele alacağım bölümleri sıralayayım: Ekonomi (iktisat), işletme, kamu maliyesi (maliye), uluslararası finans, ekonometri, bankacılık ve sigortacılık, dışticaret, uluslararası ticaret ve finansman, pazarlama (marketing), çalışma ekonomisi ve endüstri ilişkileri. Bunlara benzer başka bölümler ya da farklı isimler altında bölümler söz konusuysa aşağı yukarı aynı değerlendirme içine girebilir.

Bütün bu bölümlerin anası ekonomi bölümüdür. Bir başka ifadeyle bu bölümlerin hepsi ekonomi biliminin ayrıntılarından türemiştir. Eskiden ekonomi bölümlerinde okuyanlar bu sayılanların bazılarını zorunlu, bazılarını da seçimlik ders olarak alırlardı. Zamanla bunlar ekonomi bölümünden ayrılarak ayrı birer bölüm oldular. İlk ayrılan ve popüler olanı işletmecilik oldu.

Ekonomi bölümlerinde ekonomi teorisi ağırlıklı bir eğitim yapılır. Buna ek olarak bu sayılan disiplinlerin bazıları birer sömestirlik dersler biçiminde zorunlu ya da seçimlik olarak okutulabilir. Ekonomi bölümü genel bir eğitim sunar ve ekonomi teorisinin ayrıntılarına girer. Buna karşılık diğer bölümler ekonomi ile genel bir ekonomi bilgisi vermenin yanında kendi konularının ayrıntılarına girerler. Örneğin ekonomi bölümlerinden bazılarında kamu maliyesi seçimlik ders olarak okutulur. Ama kamu maliyesi, bölümlerinde maliyenin ayrıntılarına girilir. Ekonomi bölümünde mikroekonomi derslerinde firmanın ekonomik dengesi öğretilir ama işletmecilik bölümlerinde bunlara ek olarak örnek olaylar, işin insani ve hukuki boyutları ve muhasebesi ele alınıp incelenir. Yani uzmanlaşma sağlanmaya çalışılır. Örneğin işletmecilik bölümünde muhasebe eğitimi üst düzeyde verilir ve mezun olan kişinin muhasebe öğrenerek mezun olmasına çalışılır. Oysa ekonomi bölümünde ya bir dönemlik derslerle ya da seçimlik derslerle muhasebe bilgisi verilmesi esas alınır. Eğer öğrenci, muhasebe yerine örneğin halkla ilişkiler dersi seçmişse o zaman muhasebe bilgisini derinleştirmesi tümüyle kendisine kalır.

Pazarlama, bazı okullarda işletme eğitiminin içinde bir veya birkaç ders olarak yer alır. Buna karşılık ayrı bir pazarlama bölümü varsa orada çok daha fazla ayrıntıya girilir. Pazarlama teknikleri, müzakere teknikleri, işin hukuki yanı öğretilir. Bankacılık ve sigortacılık bu iki önemli dalda uzmanlaşmaya ağırlık veren bir bölümdür. Özellikle sigortacılıkta matematiksel hesaplamaların ağırlıklı olduğu dikkate alınmalıdır. Uluslararası finans, kamu maliyesinin yanında özel kesim finansmanına ve bunun uluslararası boyutuna yönelen bir daldır. Dışticaret ya da uluslararası iktisat, ekonomi bölümünün önemli bir alt dalıdır ve ekonomi bölümlerinde okutulur. Ne var ki günümüzde o kadar ayrıntılara ulaşmıştır ki ayrı bir bölüm haline getirilerek uygulamanın da işin içine sokulmasıyla uzmanlaşma sağlamanın yolu olmuştur.    

Ekonomi okumuş bir kişinin burada saydığım dallardan herhangi birinde yüksek lisans yaparak uzmanlaşması mümkündür. Çünkü ekonomi bu dalların hepsinin anasıdır. Örneğin ekonomi lisansı yapmış bir kişinin bankacılık sigortacılık veya işletmecilik ya da uluslararası finans üzerine yüksek lisans yapması halinde işin teorik çerçevesini bilen bir uzman olması kolaydır.

Bu sayılan bölümler içinde en farklı olanı ekonometridir. Ekonometri bölümleri üniversitelerin en zor bölümlerinden birisidir ve ileri derecede matematik ve istatistik bilgisi gerektirir. Lisede matematiği iyi olmayan bir öğrenci için bu dal oldukça zordur. Bu bölümü bitirenler genellikle araştırma birimlerinde görev alırlar.  

Bazı genel önerilerimi de sıralayayım:  

(1)   Eğer üniversite yaşamını ciddiye alıp bilim öğrenmeyi ve yüksek lisans yapmayı düşünüyorsanız ekonomi bölümünü seçin. Eğer yukarıdaki konulardan birinde yüksek lisans yapacaksanız bu bölümde okurken aldığınız derslere ve öğrendiğiniz bilgilere göre kendinize bu sayılan dallardan birisini seçin (işletme, uluslararası finans vb gibi) Böylece örneğin bankacılık ve sigortacılık dalında uzmanlaşmış bir iktisatçı olabilirsiniz. Bunun avantajı ekonomik verileri daha iyi okuyabilmeniz ve analiz edebilmeniz olacaktır. Ekonomi bölümünü seçen ve kendi başına da çalışma yeteneği olan kişilerin öteki dallara ilişkin bilgileri kendi başlarına ya da yüksek lisans ile tamamlama olanağı vardır. Benzer olanak kuşkusuz diğer dalları seçenlerin ekonomi öğrenmeleri için de geçerlidir ama daha zordur.

(2)   Eğer kendinize bir gelecek seçmişseniz ona göre karar verin. Örneğin mezun olup bir işletmede işe girmeyi düşünüyorsanız bu bölümlerden herhangi birini seçebilirsiniz. Yeter ki okurken bölümü ve dersleri ciddiye alın. Örneğin muhasebe uzmanı olmayı kafanıza koymuşsanız işletmecilik bölümünü seçin. Bu bölümde muhasebe ve ilgili dersler oldukça ağırlıklıdır.

(3)   Bu bölümlerde okuyan çok sayıda öğrenci var. O nedenle mezunlar arasında kıyasıya bir rekabet oluyor. Bu yüzden daha ilk günden bölümü ve dersleri ciddiye almanız gerekiyor. Yalnızca kendi kitabınızı değil öteki okullarda okutulan kitapları hatta başta ABD olmak üzere yabancı ülkelerde yayınlanmış kitapları da okumanız gerekiyor. O nedenle kaydınızı yaptırdığınız andan ibaren kendinizi mezuniyet sonrası rekabetine hazırlamaya başlamanız gerekli. Mezun olduktan sonra girdiğiniz sınavlarda sorulan sorulara "bize bunları okutmamışlardı” diye itiraz etme şansınız yoktur.

(4)   Hangi bölümde okursanız okuyun öteki bölümlerde okutulanlarla ilgilenin. Bu sözüm en çok Ekonometri bölümünde okuyanlar için geçerlidir. Ekonometri çok teknik bir konudur. Eğer arkasında yeterli ekonomi bilgisi yoksa ulaşılan sonucu okumak mümkün olmaz. O nedenle ekonometri okuyanların mutlaka derin bir ekonomi bilgisi edinmeleri gerekir.

(5)   Ne yapın edin İngilizce öğrenin. Okullarda öğretilen İngilizcenin çoğunlukla yeterli olmadığını biliyoruz. Biliyorsanız geliştirmeye, bilmiyorsanız mutlaka öğrenmeye çalışın. İngilizceniz ne kadar iyi olursa rekabette ileri gitmeniz o kadar kolay olur.

(6)   Bütün bu bölümler için geçerli bir bilgi de hukuk bilgisidir. Seçimlik ders mi alırsınız kendi başınıza mı çalışırsınız bilmem ama hukuk bilginizi ilerletin. Anayasa hukuku, idare hukuku, borçlar hukuku, ticaret hukuku, vergi hukuku hatta ceza hukuku kitapları alın ve öğrenmek için çalışın. Bunlar yalnızca çalışma yaşamınızda değil olağan yaşamınızda da size tahmin edemeyeceğiniz kadar yararlı olacak.  

(7)   Ortak olarak öğrenilmesi gereken bir dal da muhasebedir. Muhasebe bütün bu dallar için bilinmesi gereken ortak bir bilgidir. İşletmeciler kadar derin olmasa da muhasebe öğrenmek şarttır. Muhasebe bilmeyen bir iktisatçı veya maliyeci ya da bankacılık ve sigortacılık uzmanı alet çantasında İngiliz anahtarı olmayan tamirci gibidir.  

İngilizce, muhasebe ve hukuk bilgisinin yüksekliği bu bölümlerde okuyanlar için önemli bir fark yaratır. Örneğin ekonomi bölümünde okuyan birisi bu üç bilgiyi de portföyüne katmışsa sırtı yere gelmez.

Dışarıda onbinlerce iş arayan İktisadi ve İdari Bilimler mezunu var. Onun için bu piyasaya girerken iyi yetişmiş biri olarak girmezseniz şansınız olmaz. Önünüzde 4 yıl var. Bunu iyi planlayanlar ve uygulayanlar kazanır.